بررسی عوامل موثر بر بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی

هر بازار از دو مولفه مهم عرضه و تقاضا تشکیل یافته و بررسی و تجزیه و تحلیل این دو مولفه برای شناخت بازارها اهمیت دارد. در بین بازارهای اقتصادی، بازار کار به دلیل ویژگی های خاصی که به برخی از آنها اشاره شده، دارای اهمیت ویژه ای است چرا که انسان به عنوان عامل اصلی در عرضه و تقاضای آن به شمار می آید. بازار کار آموزش عالی همانند هر بازار دیگر از دو سمت عرضه و تقاضا تشکیل شده است. عرضه نیروی کار دارای آموزش عالی، تابعی از جمعیت، تعداد فارغ التحصیلان دانشگاه ها، تعداد دانشجویان، وضعیت بازار کار آموزش عالی در دیگر کشورها (که باعث مهاجرت یا عدم مهاجرت افراد به دیگر کشورها شده و میزان عرضه نیروی کار داخلی را تغییر می دهد)، نرخ مشارکت افراد دارای آموزش عالی و... می باشد. تقاضای نیروی کار دارای آموزش عالی نیز متاثر از سطح تولید، هزینه های استفاده از نیروی کار، اعتبارات بانکی و دولتی، تکنولوژی تولید و... است. در مواجهه به وضعیت عدم تعادل در بازار کار فارغ التحصیلان آموزش عالی دو دیدگاه مطرح است: دیدگاه اقتصاددانانی همچون فریدمن که از بازار آزاد طرفداری کرده این گونه استدلال می کند که در شرایط کمبود عرضه فارغ التحصیلان دانشگاه در برخی از رشته های تحصیلی فرصت های شغلی خوب و حقوق بالای این رشته ها موجب جذب دانشجویان زیادی به این رشته ها شده که پس از فراغت از تحصیل در صورت مازاد بودن بر نیاز بازار، در دوره بعدی تعداد کمتری به سراغ این رشته ها رفته و با این نوسانات تعادل بازار کار به صورت خودکار استقرار می یابد. دیدگاه دوم مربوط به اقتصاددانانی است که مکانیسم بازار را نه تنها برای رفع مازاد یا کمبود نیروی انسانی کافی ندانسته بلکه برای استفاده بهتر از منابع محدود، لزوم برنامه ریزی و نظارت و دخالت دولت را توصیه می نمایند (بختیاری، 1388: 15). با توجه به تحقیقات انجام شده، طی سالهای80-1375 ذخیره بیکاران با مدرک دانشگاهی در کشور با رشد متوسط سالانه 70 درصد از 62 هزار نفر سال 1375 به 278 هزار نفر در سال 1380 رسیده است که بیانگر 350 درصد افزایش در ذخیره بیکاری این گروه از بیکاران است. این در شرایطی است که متوسط رشد ذخیره بیکاران کل کشور در این دوره سالانه 14 درصد بود. به عبارت دیگر روند افزایش ذخیره بیکاران فارغ التحصیلان دانشگاهی به نحوی بود که سهم آنان در کل بیکاری کشور از 2/4 درصد درسال 1375 به 2/11 درصد در سال 1380 رسیده است. روند فزاینده ذخیره بیکاران با مدرک تحصیلی دانشگاهی طی سالهای اخیر به عنوان یک پدیده قابل ملاحظه در ساختار بیکاری کشور اهمیت یافته است لذا بررسی علل و عوامل موثر بر این مسئله از نظر جریان ورود به ذخیره بیکاری یا طرف عرضه و همچنین جریان خروج از ذخیره بیکاری یا طرف تقاضا و ساختار بازار کار بسیار با اهمیت است (بیابانی، 1382: 9). بنابراین سوال اصلی تحقیق این است که: " عوامل موثر بر بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی با تاکید بر عوامل ساختاری کدامند؟ "